Kore TANITIMI. Silla'nın yükselişi ----- japon işgali.

                                                          Balhae ile Birlesik Silla

    Silla kralligi güçlenmeye basladiktan sonra ilk olarak komsusu Gaya kralligini himayesi altina almistir. Silla diger iki krallik olan Koguryo ve Pekçe'yi ele geçirmek için de Çin ile isbirligi yapmis fakat Çin'de bu topraklari ele geçirmek isteyince onlarla da savasmak zorunda kalmistir. Silla Çin'le olan bu savasinda basarili olmustur fakat Mançurya'da büyümekte olan Koguryo halkinin kurdugu Balhae Kralliginin kurulmasina engel olamamistir.

Bahlea Kralliginin yükselisi 9.yüzyilin ilk yarisinda Kral Seol zamaninda olusmustur. Bu dönemdeki Balhae Kralligi kuzeyde Amur ve Sungari irmaklarindan simdiki kurulu modern Kore'nin kuzeyine kadar olan Mançurya topraklarina sahip olmustur. Bu krallik 926 yilina kadar varligini sürdürdü. Bu tarihte Mançurya'yi ele geçirip Çin'in kuzeyine kadar ilerleyen Kral Khitan tarafindan ele geçirildi. Ülkenin önde gelenleri de Silla'yi da ele geçiren Koryo Kralligina katildi.

Silla Kralligi ise 8. yüzyilin ortalarinda en güçlü dönemini yasamistir. Budaci olan bu krallikta ayrica Kore tarihinin önemli yapitlarindan biri olan Bulguksa tapinagi da yapilmist

    Zamanla Buda Kültürü ki devlet üzerinde çok etkiliydi krallarin lüks yasama istegiyle hevesiyle yozlasti ve krallik yönetiminde de çatlaklara neden oldu. Bu devirde güçlenen Koryo hanedanina boyun egmek zorunda kaldi.

     Koryo Kralligi

    Silla Kralligi son Pekçe Kralligini 900 yilinda Jeonju'da ilan eden ve asi bir lider olan Gyeon Hwon tararindan yikilmisti.

Wang Geon o da asi liderlerden biriydi ve önde gelen ailelerin birinin ogluydu. Silla kralliginda çalismisti. Bu asi lider 934'te Pekçe Kralligini ele geçirmek için bir çok denemede bulundu ve 935 yilinda Silla krali Gyeongsun'in tahttan çekilmesiyle yönetimi ele geçirdi. Daha sonra yillarda kolayca Kore yarimadasini ele geçirdi.

Wand Geon siradan bir insan gibi yasayan biriydi. Silla aristokratlarini dikkatlice yatistirdi, Kral Gyeonsun'a devletteki en yüksek kademeyi verdi ve Silla'nin büyük ailelerinden birinin kizi ile evlendi tüm bunlar onun kendi kurallarini ve istedigini yapmasi için ona olanak verdi.

Koryo Kralligini (918-1392) kurarak basina geçti. Tüm yarimadanin bu sekilde tek bir hükümetin yönetmesi, kültürel ve etnik bir toplumun olusmasi uzun süreler bu bölgenin birlik içinde yasamasi için oldukça faydali olmustur. Bu birlik ve beraberlik onlarin Mogollara, Japonlara ve Khitanlara karsi kendilerini oldukça iyi savunmalarini bu bölgenin hakimiyetinin baskalarinin eline geçmemesini saglamistir. Bu kralligin adi olan Koryo sözcügü bugünkü Kore kelimesinin kaynagidir. Kurulan bu krallik Budaci gelenegi temel alan güçlü bir kültür ortaya çikartmistir ayrica bilim alaninda oldukça önemli çalismalar yapmislardir. Bunlardan en önemlisi ise Alman Gutenberg'den 200 yil önce 1234 yilinda hareketli metal harflerle dünyada ilk kez basim isinin yapilmasiydi. Yine bu dönemde Kore sanatçilari Budaci kutsal kitaplarini tahta kaliplara oyarak yazmayi basardilar. 80.000 den fazla olan bu tahta kaliplar Mogol isgallerinden kurtulmak için Buda'dan yardim istemek için yazilmisti. Adi Tripitaka Koreana olan bu tahta kaliplar günümüzde Heinsa Tapinaginda saklanmaktadir.

Daha sonraki yillarda Konfiçyusçular ile Budacilar arasindaki iç çekismeler, yönetimdeki çekismeler ve özellikle de 1231 yilinda baslayan Mogol akimlari sonucu oldukça zor dönemler geçirdiler. Bu dönemin sonunda Mogolistan'a bagli olarak 100 yila yakin bir süre yasadilar.
                                                                    

                                                                   Çosan Kralligi

   

Koryo Kralliginin sonuna dogru 1389 yilinda politik ve askeri açidan güçlü olan General Yi Seongye Kral Chang'i (1388-1389) yilinda tahttan indirdi ve yerine Kral Gongyang'i (1389-1392) getirdi. Bununla da kalmayip ülkede önemli reformlar yapmaya basladi. Koryo monarsisi ve soylu sinifina karsi kralligin temel felsefesi olarak Konfiçyusçulugu benimsediler.

1392 yilinda kurulan bu krallik yönetim konusunda oldukça dengeli bir siyaset sistemi kullandilar. Devletin çesitli kademelerinde görevlendirecekleri kisileri belirli bir sinav sistemi ile almaya basladilar, toplumsal gelisim ve düsünsel açidan Konfiçyus'a dayanan bir toplum yaratmaya çalistilar. Fakat bu olusun sirasinda ayni dikkat ve özen ticarete ve üretime yansimadi.

Dördüncü Kral Second'un hükümdarligi döneminde (1418-1450) büyük bir kültür ve sanat gelismesi yasandi. Kralin destegiyle kralligin önde gelen bilginleri Kore alfabesi Hangil'i yarattilar. Kral Second'un ayni zamanda gökbilime de büyük ilgisi vardi. Yine bu dönemde önemli bilim adamlari günes saatleri, su saatleri, göksel küreler ve gökbilimsel haritalar yaptilar. Kral daha sonra yerini oglu Munjong'a (1450-1452) birakti fakat onun ani ölümüyle 11 yasindaki veliaht Danjong basa geldi. Genç kralin tahtta oldugu dönemde monarsinin gücü ortadan kayboldu ve bunu firsat bilen amcasi tahti zorla elinden aldi. Kral Sejo ( 1455-1468) konfiçyusçulugu destekleyerek kralligin layik oldugu yere tekrar çikarmak için çalisti ve onun vermis oldugu ugraslar bugün Kore yasam biçiminin de temelini olusturdu.

1592 yilinda Japonya Çin'e yapacagi akinlara yol açmak için Çosan Kralligini istila etti. Bu savas döneminde Kore tarihinin önemli isimlerinden biri Amiral Yi Sunsin (1545-1598) Japonlara karsi koymak için Gebukson (kaplumbaga gemi) denilen dünyanin ilk zirhli savas gemilerini yaptirdi. Japonlar tüm yarimadanin güçlü savunmasi ve son olarak ta savas Lortlari Toyotomi Hideyoshi'nin ölümü üzerine Kore'den çekildiler. Bu savas 1598 de sona erdi fakat Çosan kralliginda oldukça büyük etkiler birakti. Ülkenin önde gelen sanatçilari, bilim adamlari Japonya'ya götürülmüs yaralari sarmak için büyük bir çabaya girsilmisti.

Savastan sonra 17. yüzyilda Çosan kralligi büyük sosyal ve ekonomik degisikliklere tanik oldu. Bu, Kralligin maddi nedenlerden dolayi birçok reform yapmasina neden oldu. Tarim ve sanayide yenilikler yönetimde de birçok reforma gidildi.

Kral Yeongjo (1724-1776) ve Kral Jeongjo'nun (1776-1800) benimsedikleri yansizlik politikasi ve siyasi istikrar bu dönemde güçsüz olan yönetim otoritesinin kuvvetlenmesine ve ülkenin istikrarli bir sekilde gelismesini saglamistir. Yine bu dönemde bilginler için okullar kurulmus ve bilimde önemli mesafeler kat edilmistir. Bu bilim adamlari tarim ve sanayi de önemli reformlar yapmayi uygun bulmuslar fakat yönetim bunlarin bir çoguna gereken önemi vermemistir.

18. yüzyilda ise yarimada sikintili zamanlar yasadi. Sel baskinlari, kuraklik nedeniyle iyi hasat alinamadi ve bu açligi, hastaliklari, kitligi beraberinde getirdi. Asiri vergi alinmasi ülkede isçi sinifinin olusmasina neden oldu. Bu zit doga ve sosyal terslikler ayaklanmalara ve ülkede karisikliklara neden oldu, ancak ordunun devreye girmesiyle bu ayaklanmalar bastirilabildi.

                                          Japon Isgali ve Kore Bagimsilik Hareketi 

    1868 yilinda Japonya Kore yarimadasi üzerindeki istekleri dogrultusunda siyasi birtakim oyunlara basladi. Kore üzerinde kültürel birliktelik ,birlik beraberlik gibi düsüncelerle ülke üzerinde baski olusturmaya basladi. Avrupa ve birkaç Asya ülkeyi etkileri altina almaya çalismalari Japonlarin bunu daha belirgin ve daha siddetli yapmalarina neden oldu. Nihayetinde 1910 yilinda Çin ve Rusya'ya karsi savasini kazanarak ülkeyi istila etti ve burada sömürge yönetimi baslatti. 

    Bu sömürge yönetimi 1945 yilinda Japonya'nin 2. dünya savasini kaybetmesiyle sona erdi. Ama bu sömürge yönetimi Kore'de güçlü bir ulusal kimligin birlik ve beraberligin olusmasini sagladi. 1 mart 1919'da Koreliler tüm ülkede büyük protesto gösterilerine basladilar. Bu protestolar binlerce insanin canina mal oldu. Bu, kurulan geçici hükümetle örgütlü bir silahli mücadelenin baslamasiyla devam etti ve 2. dünya savasinda neticelendi.

                               1 Mart günümüz Kore'sinde ulusal bayram olarak kutlanmaktadır.